قاعدگی طبیعی چیست ؟
برای اینکه بی نظمی قاعدگی را بررسی کنیم و علل و درمان و پیشگیری از آن را مورد بررسی قرار دهیم اول باید ببینیم قاعدگی طبیعی چیست ؟
قاعدگی یا پریود به خون ریزی دوره ای رحم در خانم ها گفته می شود . قاعدگی از زمان بلوغ یک دختر آغاز و تا هنگام یائسگی ادامه می یابد. به طور طبیعی فاصله بین دو قاعدگی بین ۲۱-۳۵ روز و مدت خون ریزی ۶-۲ روز و مقدار متوسط خون ریزی ۶۰-۲۰ میلی لیتر می باشد. در تحقیقات انجام شده تنها ۷۵ درصد زنان دوره های قاعدگی شان بین ۳۵ – ۲۱ روز می باشد. میزان خونی که طی هر عادت ماهیانه از دست می‌رود، در همه یکسان نمی باشد بعضی خانم‌ها از ابتدا مقدار خون ریزی زیاد و سنگین و بعضی مقدار خون ریزی بسیار کم را تجربه می کنند. باید توجه داشت که مقدار خونریزی و تعداد روزهای خونریزی در یک خانم حتی از یک ماه به ماه بعد ممکن است متفاوت باشد .
بی نظمی پریود چیست ؟
زیاد یا کم شدن مقدار خون ریزی ، فاصله زیاد بین دو قاعدگی ، قطع قاعدگی ، دو بار قاعده شدن در یک ماه، خون ریزی با لخته های بزرگ ، لک بینی بعد از تمام شدن قاعدگی …..همه این موارد نشان دهنده بی نظمی در سیکل های قاعدگی می باشد. لازم به ذکر است که بیشترین بی نظمی در حوالی دوران یائسگی و ۲-۱ سال اول بعد از شروع اولین قاعدگی رخ می دهد . نامنظم شدن عادت‌ماهیانه مسئله‌ای شایع درمیان خانم‌ها می باشد واکثر خانم‌ها در دوره‌ای از زندگی بی نظمی سیکل های قاعدگی را تجربه کرده اند این بی نظمی ها همیشه نیاز به درمان ندارند .
نکته : هر فردی بدن خود را بهتر از دیگران می‌شناسد و بعد از مدتی می داند سیکل های قاعدگی اش از نظر مقدار خون ریزی ، فاصله بین قاعدگی …..به چه صورت است و شرایطی غیرطبیعی را متوجه می شود. بنابراین هر فردی می‌تواند تشخیص دهد آیا عادت ماهانه اش نامنظم است یا خیر.
چه زمانی باید به پزشک زنان مراجعه کرد ؟
متوقف شدن بی دلیل عادت ماهیانه (به مدت سه دوره )
خونریزی بیش از ۷ روز
حجم زیاده از حد خونریزی
در صورتی که در فاصله بین پریودها لک بینی داشته باشید
کوتاه شدن فاصله بین قاعدگی ها
دردهای بسیار شدید در زمان قاعدگی (برای کاهش درد قاعدگی این مطلب را مطالعه نمایید)
بی‌نظمی قاعدگی با تب همراه باشد
برای تقویم عادت ماهیانه قبلا اپلیکیشنی معری کرده بودیم
دلایل بی نظمی پریود :
شایع ترین عواملی که سبب بی نظمی قاعدگی می شود می توان به موارد زیر اشاره کرد :
« استرس، سندرم تخمدان پلی کیستیک ، چاقی، بی‌اشتهایی عصبی یا پرخوری عصبی ، سوء تغذیه ، انجام ورزش‌های سنگین ، شیر دهی ، مشکلات رحمی مانند فیبروم و یا پولیپ ، اختلال غدد درون‌ریز از جمله هیپوفیز، هیپوتالاموس، تیروئید، پاراتیروئید، غدد فوق کلیوی، و تخمدان‌ها ، استفاده از بعضی داروها مثل مخدرها، فنوتیازین‌ها و هورمون‌ها و … »
درمان بی نظمی پریود
اولین گام برای درمان ، تشخیص علت بیماری می باشد .به طور کلی هدف از درمان پریود نامنظم، ایجاد تعادل هورمونی در بدن خانم ها است؛ زیرا پریود نامنظم در اثر عدم تعادل هورمون های خاصی در بدن، ایجاد می شود. بسیاری از نامنظمی های پریود زنان جوان با قرص های جلوگیری درمان می شود.
نکته : معمولا هیچ درمانی برای دوره‌های نامنظم قاعدگی ناشی از بلوغ و یائسگی وجود ندارد مگر اینکه شدید و و مشکل ساز باشد. قاعدگی های بی نظم ناشی از تغییرات هور مونی که به دنبال بلوغ است معمولا”بعد از مدتی منظم می گردند. قاعدگی های بی نظم در خانم های در سن یائسگی هم سر انجام به کلی متوقف خواهد شد . در تمام این موارد، معمولا درمان ضرورت ندارد.
چرا داشتن سیکل های قاعدگی مرتب مهم است؟
تخمک آزاد شده از تخمدان مدت کوتاهی زنده است و قابلیت بارور شدن را دارد و در همان مدت کوتاه باید اسپرم در دستگاه تناسلی وجود داشته باشد تا حاملگی اتفاق بیفتد .در خانم هایی که عادت ماهیانه منظمی ندارند فهمیدن روز تخمک گذاری کمی سخت است و این موضوع احتمال باردار شدن را کاهش می دهد. بنابراین برای خانم های که قصد باردار شدن دارند مرتب بودن سیکل قاعدگی مهم می باشد .
استرس :
یکی از شایع ترین دلایل به هم خوردن نظم عادت ماهیانه به خصوص در دختران جوان استرس می باشد. مسافرت ، درس خواندن ، کنکور ، مشکلات خانوادگی ، مشکلات عاطفی ……همه می توانند در فرد استرس و نگرانی ایجاد کنند. در این موارد هورمونی به نام کورتیزول در بدن ترشح می شود که تاثیری مستقیم بر میزان تولید هورمون‌های جنسی استروژن و پروژسترون در بدن دارد. اگر میزان بالایی کورتیزول در جریان خون وجود داشته باشد، می تواند نظم عادت ماهیانه را تغییر دهد .در این موارد باید سبک زندگی فرد تغییر کند و اصولا “مشاوره ، استفاده از روش‌هایی چون تکنیک‌های آرام‌سازی، یوگا ، مدیریت استرس … می تواند کمک کننده باشد .
تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS ) :
تخمدان پلی کیستیک یکی از شایع ترین علت های بی نظمی قاعدگی می باشد . سطوح بالای آندروژن (هورمون جنسی مردانه) یکی از علائم مهم در این بیماری می باشد و هم چنین در این بیماری تعداد زیادی کیست های ریز در تخمدان ایجاد می شود که باعث اختلال در تخمک گذاری و در نتیجه بهم خوردن سیکل قاعدگی می شود .از دیگر علائم این بیماری می توان به رشد مو های زائد ، چاقی ، ناباروری ، آکنه (جوش ) شدید ، پوست چرب اشاره کرد. علت این بیماری ناشناخته است .تشخیص این بیماری از طریق بررسی علائم بیمار ، آزمایش خون برای بررسی هورمون ها و سونوگرافی تخمدان ها می باشد.
درمان بستگی به تمایل و هدف فرد از درمان دارد. اولین توصیه به بیماران چاق مبتلا به تخمدان پلی کیستیک کاهش وزن می باشد . در زنانی که قصد باردار شدن دارند باید داروهای تحریک کننده تخمک گذاری استفاده شود .
نکته : اگرچه هیچ درمان قطعی برای سندرم تخمدان پلی کیستیک وجود ندارد اما با استفاده از تغییر در شیوه زندگی و دارو درمانی می توان بسیاری از علائم بیماری را کنترل کرد.
ورزش های سنگین یا رژیم لاغری مفرط :
ورزش های سنگین ، تغذیه ضعیف ، رژیم های لاغری و وزن کم کردن شدید هم می تواند چرخه ی قاعدگی را به هم ریخته یا گاهی آن را متوقف کند. در این موارد تغییر رژیم غذایی، کم کردن ورزش ، و مشاوره برای تغییر در سبک زندگی کمک کننده می باشد .
همکاری مشترک هیپوتالاموس و غده هیپوفیز و تخمدان سبب رشد تخمک و ترشح هورمون های زنانه می شود اگر به هر دلیلی برای هیپوتالاموس یا هیپوفیز مشکلی پیش بیاید، تنظیم کاری این محور به هم می‌خورد.بنابراین اگر چنانچه دلیل قاعدگی نامنظم اختلال در عملکرد غدد داخلی بدن ( هیپوتالاموس، هیپوفیز، تیروئید …. ) باشد باید زیر نظر پزشک و با انجام آزمایش های لازم تشخیص قطعی داده شود و درمان لازم صورت بگیرد .
نکته مهم :
شایع‌ترین علت به‌هم خوردن نظم عادت ماهیانه در زنان در سنین باروری ، حاملگی است. بسیاری از زنان در چند ماه اول حاملگی طبیعی، دچار خونریزی می‌شوند. بنابراین بسیار مهم است که در زنانی که همراه با بی نظمی سیکل قاعدگی تماس جنسی هم داشته‌اند( حتی تماس جنسی مشکوک ) ،حتما به عنوان اولین گام تست بارداری انجام شود .